Stomatolodzy, podobnie jak i inni lekarze mają swój język. Używają go w kontaktach z innymi lekarzami, ale niektóre określenia i pojęcia pojawiają się w kontakcie z pacjentami w gabinecie stomatologicznym. Żeby lepiej zrozumieć o czym mówi i czym zajmuje się stomatolog przygotowaliśmy słowniczek pojęć z podziałem na usługi i pojęcia stomatologiczne.

Usługi stomatologiczne

Bonding

Bonding jest to nowoczesny zabieg polegający na pokryciu niedoskonałości szkliwa zęba żywicą kompozytową. W trakcie tego zabiegu można poprawić kolor oraz kształt zęba.

Endodoncja

Endodoncja to dział stomatologii zajmujący się diagnostyka i leczeniem kanałowym. Lekarz endodonta to stomatolog specjalizujący się w takich zabiegach.

Fluoryzacja

Fluoryzacja jest to zabieg polegający na pokryciu szkliwa zęba związkami fluoru, takimi jak żele fluorkowe lub lakiery fluorkowe. Zabieg fluoryzacji ma na celu wysycenie szkliwa fluorem, co skutkuje zwiększeniem odporności szkliwa na działanie kwasów wytwarzanych przez bakterie próchnicotwórcze. Fluor powoduje również remineralizację czyli gojenie drobnych uszkodzeń szkliwa. Zabieg fluoryzacji wykonuje się po w gabinecie stomatologicznym po wcześniejszym przygotowaniu, tj. wykonaniu zabiegów higienizacyjnych: skalingu i piaskowaniu zębów.

Lakowanie zębów

Lakowanie zębów jest to zabieg profilaktyczny, przeprowadzany u dzieci na zdrowych zębach stałych, posiadających bruzdy. Takimi zębami są zęby przedtrzonowe i trzonowe. Lakowanie polega na oczyszczeniu i wypełnieniu lakiem bruzd zęba stałego, co skutkuje ich spłyceniem i umożliwia łatwiejsze codzienne oczyszczenie zęba przez małych pacjentów. Jest to zabieg bardzo ważny dla kondycji zębów stałych, ponieważ pierwszy ząb trzonowy wyżyna się już w wieku 6-7 lat, kiedy jama ustna dziecka jest jeszcze bardzo mała i w związku z tym zabiegi higienizacji zębów są o wiele trudniejsze. Jak wiadomo, niedokładna higiena zębów prowadzi do szybkiego próchnicowego uszkodzenia tkanek zęba stałego.

Leczenie kanałowe

Leczenie kanałowe, czyli mówiąc fachowo leczenie endodontyczne, są to czynności mające na celu usunięcie zainfekowanej lub martwej miazgi z komory i kanałów korzeniowych. Leczenie endodontyczne zabezpiecza ząb martwy przed powtórną infekcją. Jest to postępowanie konieczne aby uniknąć takich komplikacji jak ból, obrzęk, ropień, oraz aby w tkankach okołowierzchołkowych nie wytworzyła się zmiana zapalna okołowierzchołkowa. Jeśli ząb jest martwy i zmiana zapalna  już istnieje, konieczne jest wykonanie leczenia kanałowego, po zakończeniu którego rozpoczyna się proces gojenia stanu zapalnego. W leczeniu kanałowym stosuje się mikroskop stomatologiczny, który zwiększa precyzję pracy. Po zakończeniu leczenia kanałowego konieczne jest wypełnienie ubytku np. materiałem kompozytowym lub wykonanie uzupełnienia protetycznego, np. korony ceramicznej.

Mikroskop stomatologiczny

Mikroskop stomatologiczny to urządzenie medyczne używane w gabinecie dentysty, które służy do leczenia kanałowego. Zastosowanie mikroskopu pozwala na uzyskanie powiększenia obrazu zęba w trakcie zabiegu leczenia kanałowego. Użycie mikroskopu stomatologicznego znacznie zwiększa precyzję wykonanych zabiegów. Dzięki temu opracowanie kanału i jego wypełnienie jest doskonalsze. Zmniejsza się ryzyko powikłań takiego leczenia i konieczności ponownego zabiegu.

Most

Most jest to uzupełnienie protetyczne braku jednego lub więcej zębów, który znajduje się pomiędzy istniejącymi zębami. Uzupełnienie zębów za pomocą mostu wykonuje się na zębach żywych lub martwych przeleczonych kanałowo.

Proteza całkowita

Proteza całkowita jest to rodzaj protezy ruchomej, czyli takiej, którą można samodzielnie wyjąć i włożyć do jamy ustnej. Taka proteza służy do uzupełnienia całkowitego braku zębów w szczęce lub w żuchwie. Protezę wykonuje się z różnych materiałów, np. z akrylu. Wykonanie protezy całkowitej wymaga najczęściej kilku wizyt w gabinecie stomatologicznym. Na początku tego procesu wykonuje się tzw. wycisk czyli odwzorowanie kształtu szczęki lub żuchwy w specjalnej masie plastycznej. Następnie na tej podstawie tworzony jest model gipsowy, który następnie służy do wykonania protezy ostatecznej. Efekt finalny zależny jest od ścisłej współpracy stomatologa, technika protetycznego oraz oczywiście pacjenta.

Proteza częściowa

Proteza częściowa jest to rodzaj protezy ruchomej, czyli takiej, którą można samodzielnie wyjąć i włożyć do jamy ustnej. Taka proteza służy do uzupełnienia braków jednego lub kilku zębów w szczęce lub w żuchwie. Protezy częściowe mogą być wykonane z akrylu, wówczas są one osadzone na śluzówce. Inna technika to wykonanie protezy na specjalnej podbudowie metalowej (tzw. proteza szkieletowa), która podparta jest na istniejących zębach. Wykonanie takiej protezy wymaga kilku wizyt w gabinecie stomatologicznym. Celem tych wizyt jest przygotowanie i dopasowanie protezy wykonywanej wspólnie przez dentystę i technika protetyki.

Wypełnienie

Wypełnienie jest to uzupełnienie utraconej części ścian zęba. Wykonuje się je w gabinecie stomatologicznym po oczyszczeniu i opracowaniu ubytku. Materiał używany do wypełnień dobiera się do tak by był identyczny z naturalnym kolorem zęba. Umiejętności manualne dentysty pozwalają na odtworzenie naturalnego kształtu zęba. Najczęściej używanym materiałem jest kompozyt.

Pojęcia stomatologiczne

Kamień nazębny

Kamień nazębny jest to mineralna warstwa, która może pokrywać szkliwo zęba. Powstaje on z płytki nazębnej (płytki bakteryjnej), czyli warstwy bakterii, która uległa mineralizacji. Kamień nazębny powstaje najczęściej w okolicy szyjki zęba na skutek procesów zależnych od: diety, lokalizacji w jamie ustnej, składu śliny, struktury szkliwa zęba oraz zabiegów higienicznych. Kamień występuje zarówno w naddziąsłowej jak i poddziąsłowej części zęba. Bakterie znajdujące się w kamieniu wytwarzają kwasy, które stopniowo uszkadzają warstwę zewnętrzną zęba czyli szkliwo. Jest to początkowy etap powstawania próchnicy. Kamienia nazębnego nie można usunąć przez szczotkowanie. Jedyny sposób na pozbycie się kamienia nazębnego to skaling i piaskowanie czyli zabiegi higienizacyjne, które wykonywane są w gabinecie stomatologicznym.

Kanał

Kanał jest to przestrzeń wewnątrz korzenia zęba, w której w żywym zębie znajdują się włókna nerwowe i naczynia krwionośne, czyli miazga zęba. Jeden ząb może mieć od jednego do nawet pięciu kanałów. W przeleczonym kanałowo (endodontycznie) zębie kanał jest chemicznie i mechanicznie opracowany oraz szczelnie wypełniony. Taki ząb, który jest prawidłowo przeleczony kanałowo może funkcjonować wiele lat w jamie ustnej. Leczenie kanałowe (endodontyczne) pozwala zatem na uratowanie zęba przed koniecznością usunięcia.

Kompozyt

Kompozyt jest to materiał używany przez dentystów w gabinecie stomatologicznym do wykonania wypełnienia. Występuje w kolorach odpowiadających naturalnej barwie zębów.

Korona

Korona jest to część zęba znajdująca się powyżej dziąsła. Korona pokryta jest szkliwem. Jeżeli korona ulegnie uszkodzeniu, np. przez próchnicę to można ją odtworzyć o ile korzeń zęba jest pełnowartościowy. Taką koronę (uzupełnienie protetyczne) można wykonać z różnych materiałów np. kompozytu, ceramiki lub metalu pokrytego ceramiką. Koronę osadza się na zębie żywym lub martwym, który wcześniej przeleczono kanałowo.

Licówka

Licówka jest to pokrycie / uzupełnienie części lub całej grubości szkliwa zęba od strony wargowej – widocznej w momencie gdy się uśmiechamy. Najczęstszym powodem do wykonania licówki w gabinecie stomatologicznym to zmiana kształtu lub koloru zębów oraz w sytuacji zniszczenia szkliwa zęba.

Martwy ząb

Martwy ząb jest to ząb z obumarłą miazgą. Ząb taki może przez wiele lat funkcjonować w jamie ustnej i być bezobjawowy. Taki ząb, który nie zostanie prawidłowo przeleczony kanałowo może powodować wiele powikłań, np. zgorzel miazgi, obrzęk lub ropień okołowierzchołkowy. Martwy ząb może także być przyczyną lokalnego stanu zapalnego (zmiana zapalna okołowierzchołkowa), nie powodując jednocześnie żadnych subiektywnych dolegliwości.

Czy ząb martwy może boleć? Tak. Ból często towarzyszy obecności martwych zębów i jest związany ze zmianami zachodzącymi wewnątrz zęba i/lub w tkankach znajdujących się pod korzeniem zęba. Martwy ząb może zmieniać swoją naturalną barwę i stawać się ciemniejszy. Istnieje możliwość wybielenia takiego zęba po wcześniejszym przeleczeniu go przez dentystę w gabinecie stomatologicznym.

Miazga

Miazga jest to miękka tkanka wewnątrz komory i kanałów zęba zapewniająca unerwienie i ukrwienie tkanek twardych zęba. Składa się ona z włókien nerwowych i naczyń krwionośnych. Na skutek nieleczonej próchnicy miazga zęba może przejść w stan zapalny, który w może powodować silny ból, obrzęk tkanek miękkich, zgorzel miazgi, ropne zapalenie miazgi, przetokę ropną. Miazga jest tkanką bardzo wrażliwą i na skutek urazu mechanicznego może obumrzeć.

Osad nazębny

Osad nazębny to miękka, lepka warstwa zwana inaczej płytką nazębną złożona z bakterii. W początkowym stadium płytka bateryjna jest niezauważalna. Jeśli nie zostanie usunięta przez szczotkowanie zębów to może ulec mineralizacji, stwardnieć i zamienić się w kamień nazębny, którego już nie da się usunąć samodzielnie. Osad nazębny w odróżnieniu od kamienia nazębnego można usunąć przez szczotkowanie. Skład osadu oraz jego ilość zależy od osobniczo zmiennych czynników, takich jak: skład śliny, dieta, lokalizacja w jamie ustnej, zabiegi higieniczne.

Pasta dewitalizująca

Pasta dewitalizująca to pasta stosowana w leczeniu nieodwracalnych stanów zapalnych miazgi, w sytuacji gdy nie ma możliwości znieczulenia i usunięcia chorobowo zmienionej miazgi na jednej wizycie.

Próchnica

Próchnica jest to bardzo powszechna choroba tkanek twardych zęba. Najczęściej rozpoczyna się w szkliwie części koronowej zęba, ale może również rozpocząć się na cemencie pokrywającym korzeń. Nie leczona próchnica może prowadzić do odwracalnych lub nieodwracalnych  zmian w obrębie miazgi zęba. Próchnicę można skutecznie i bezboleśnie leczyć, aby po tym cieszyć się zdrowym i pięknym uśmiechem. Najlepszym sposobem uniknięcia próchnicy jest prawidłowa higiena jamy ustnej.

Stomatolog

Stomatolog to lekarz, który ukończył studia na wydziale stomatologicznym lub na wydziale lekarskim i posiada prawo wykonywania zawodu. Lekarze stomatolodzy lub lekarze dentyści (obecnie ten drugi tytuł używany jest coraz częściej) podobnie jak lekarze nie-stomatolodzy mogą posiadać dodatkowe specjalizacje lub umiejętności wynikające z ich zainteresowań, np. endodonta, czyli stomatolog, zajmujący się leczeniem kanałowym.

Ubytek

Ubytek tkanek zęba to zniszczenie lub utrata ściany/części ściany zęba na skutek działania różnych mechanizmów. Powstaje najczęściej pod wpływem działania bakterii próchnicotwórczych powodujących próchnicę. W takiej sytuacji konieczne jest leczenie: usunięcie próchniczo zmienionych tkanek oraz odbudowa w postaci wypełnienia, czyli mówiąc językiem potocznym: plomba. Ubytki dzielimy na pochodzenia próchnicowego i niepróchnicowego. Oba rodzaje ubytków powodują odsłonięcie głębszych warstw zęba takich jak zębina lub miazga, co może prowadzić do odwracalnego lub nieodwracalnego zapalenia miazgi.

Zapalenie miazgi

Zapalenie miazgi jest to stan zapalny obejmujący włókna nerwowe i naczynia krwionośne znajdujące się wewnątrz zęba, czyli miazgę zęba. Bardzo często towarzyszy temu ból. Zapalenie miazgi wymaga pilnego leczenia w gabinecie stomatologicznym.

Zmiana okołowierzchołkowa

Zmiana okołowierzchołkowa jest to zmiana zapalna znajdująca się w okolicy wierzchołka korzenia zęba. Taka zmiana zapalna jest wywołana przez bakterie, których źródłem jest zapalnie zmieniona lub martwa miazga.

Opracowane przez: Lek. stom. Ewa Banaszkiewicz – stomatolog, endodonta