Zespół cieśni nadgarstka jest to zespół objawów wynikających z ucisku na nerw pośrodkowy w obrębie nadgarstka. Występuje u jednego – do kilku procent populacji, trzy razy częściej u kobiet. Najczęściej dotyka osób w wieku średnim i podeszłym, chociaż może też wystąpić w młodym wieku. Do czynników predysponujących do wystąpienia tego zespołu należą szczególne warunki anatomiczne, tj. wąski kanał nadgarstka w połączeniu z przeciążeniem związanym z wykonywaną pracą. Inne przyczyny zespołu cieśni nadgarstka to: cukrzyca, niedoczynność tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów, akromegalia lub niewydolność nerek.

Jakie są objawy zespołu cieśni nadgarstka?

Objawy tego zespołu zwykle występują w ręce dominującej (tj. prawej u osób praworęcznych), chociaż u ponad połowy pacjentów mogą być obustronne. Na wczesnym etapie zespołu objawy występują głównie w nocy. Są to nieprzyjemne odczucia (niekiedy bardzo dokuczliwe) w obrębie ręki i palców: drętwienie lub mrowienie, a także ból. Dolegliwości zwykle lokalizują się w obrębie nadgarstka i palców (z wyjątkiem palca piątego), niekiedy mogą promieniować do przedramienia i ramienia. Ulgę przynosi potrząsanie ręką. Częsta jest poranna sztywność rąk. Z czasem drętwienie i ból pojawiają się także w ciągu dnia. W zaawansowanym zespole występuje zanik mięśni kłębu i upośledzenie sprawności ręki. Może to powodować np. trudności z zapinaniem guzików czy otwieraniem słoika.

W jaki sposób można rozpoznać zespół cieśni nadgarstka?

Objawy przypominające zespół cieśni nadgarstka mogą mieć szereg innych przyczyn. Należą do nich m.in.: zespół korzeniowy szyjny (ucisk na korzenie nerwowe przez zmiany zwyrodnieniowe w odcinku szyjnym kręgosłupa), uszkodzenia innych nerwów obwodowych kończyny górnej, choroby stawów.  Pierwszym krokiem do rozpoznania zespołu cieśni nadgarstka jest badanie lekarskie (przeprowadzone zwykle przez specjalistę: neurologa, ortopedę, neurochirurga, reumatologa lub specjalistę rehabilitacji medycznej). Lekarz na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta oraz odchyleń w badaniu fizykalnym wysuwa podejrzenie najbardziej prawdopodobnej przyczyny dolegliwości i zleca odpowiednie badania dodatkowe. W celu potwierdzenia zespołu cieśni nadgarstka wykonywane jest badanie przewodnictwa nerwu pośrodkowego. To badanie w skrócie bywa określane jako „EMG cieśni nadgarstka”.

EMG nerwu pośrodkowego

Zwane inaczej EMG cieśni nadgarstka polega na stymulacji bodźcem elektrycznym nerwu pośrodkowego, w kilku punktach na kończynie górnej, wzdłuż przebiegu nerwu. Podczas badania rejestruje się odpowiedzi ruchowe znad mięśnia kłębu kciuka, który zaopatrywany jest przez ten nerw. Poza tym rejestruje się odpowiedzi znad dalszego odcinka nerwu, zaopatrującego czuciowo palce. Odpowiedzi rejestruje się za pomocą elektrod powierzchniowych, naklejanych lub nakładanych na skórę. Stymulację przeprowadza się za pomocą elektrody stymulującej, przykładanej do skóry. Stymulacja nie jest bolesna, ale jest trochę nieprzyjemna (wrażenie „jakby prąd kopnął”). Badanie trwa zwykle 15-20 minut. Jest ono całkowicie bezpieczne, pod warunkiem że pacjent nie ma wszczepionego do serca urządzenia zwanego kardiowerterem-defibrylatorem. U takich chorych badanie może być wykonane, ale raczej w szpitalu, po konsultacji z kardiologiem i chwilowym wyłączeniu urządzenia. Pacjent powinien poinformować też lekarza wykonującego badanie o obecności rozrusznika. Pacjenci z rozrusznikiem mogą mieć to badanie wykonane, przy zachowaniu pewnych środków ostrożności.

Badanie EMG pozwala potwierdzić lub wykluczyć zespół cieśni nadgarstka, ocenić stopień jego nasilenia. Badanie EMG może także wskazać na inną możliwą przyczynę objawów (np. uszkodzenie innego nerwu lub wielu nerwów – zawsze oprócz nerwu pośrodkowego bada się jeszcze co najmniej jeden inny nerw objawowej kończyny). Rejestracja na badanie EMG w kierunku zespołu cieśni nadgarstka jest możliwa online. Drugim badaniem, które jest przydatne w diagnostyce zespołu cieśni nadgarstka jest badanie obrazowe – najczęściej USG nadgarstka z oceną nerwu pośrodkowego.

Jak można leczyć zespół cieśni nadgarstka?

Leczenie zespołu cieśni nadgarstka może być zachowawcze lub operacyjne. Celem leczenia jest uzyskanie ulgi w dolegliwościach oraz zapobieganie niesprawności ręki. Wybór sposobu leczenia zależy od nasilenia objawów, stopnia uszkodzenia nerwu pośrodkowego oraz chorób towarzyszących. W przypadku np. zespołu cieśni nadgarstka występującego u osoby z niewyrównaną niedoczynnością tarczycy, dolegliwości mogą się wycofać po skutecznym leczeniu endokrynologicznym. Z kolei jeśli podłożem zespołu są deformacje kostno-stawowe (np. pourazowe lub w przebiegu zmian zwyrodnieniowych), szanse na ustąpienie objawów bez leczenia operacyjnego są niewielkie. U pacjentów z nasilonymi objawami oraz dużym uszkodzeniem nerwu pośrodkowego ocenionym w badaniu EMG, nie należy odkładać leczenia operacyjnego. W pozostałych przypadkach można podjąć próbę leczenia zachowawczego. Najczęstsze metody postępowania zachowawczego to: unieruchomienie nadgarstka z użyciem szyny, zabiegi fizjoterapeutyczne (m.in. ultradźwięki, mobilizacja kości nadgarstka oraz ćwiczenia poślizgowe/mobilizacji nerwów), iniekcje sterydów do kanału nadgarstka. Duże znaczenie ma też modyfikacja stylu życia, tj. unikanie pozycji, które nasilają objawy, np. przeprostu nadgarstka. Jeżeli jednak po kilku tygodniach leczenia zachowawczego nie ma poprawy, należy rozważyć leczenie operacyjne.