Polineuropatia jest to zespół objawów wynikających z uszkodzenia wielu nerwów obwodowych. Nerw obwodowy składa się z włókien nerwowych, wśród których można wyróżnić włókna ruchowe i czuciowe. W większości polineuropatii zajęte są w różnej proporcji oba te rodzaje włókien. W sytuacji, gdy uszkodzone są włókna czuciowe, mogą wystąpić takie objawy jak: upośledzenie czucia, drętwienie, mrowienie, cierpnięcie kończyn (tzw. parestezje), ból, nadwrażliwość na dotyk, nadwrażliwość na ból, odczuwanie bodźców dotykowych jako bolesnych. Zaburzenia czucia w większości polineuropatii dotyczą stóp i dłoni. W przypadku uszkodzenia włókien ruchowych pojawiają się: osłabienie siły mięśniowej kończyn (niedowład zwykle dotyczy przede wszystkim stóp i podudzi – np. może wystąpić opadanie lub podwijanie się stóp przy chodzeniu, w dalszej kolejności może pojawić się osłabienie rąk), niezgrabność ruchowa, zaburzenia chodu, skurcze mięśni.

W jaki sposób można zdiagnozować polineuropatię?

Czasem już na podstawie wywiadu i badania neurologicznego specjalista neurolog może rozpoznać polineuropatię oraz ustalić najbardziej prawdopodobną jej przyczynę. Często jednak potrzebne jest wykonanie badania elektrofizjologicznego (przewodnictwa nerwowego oraz elektromiografii, w skrócie nazywane EMG). Badanie to pozwala potwierdzić polineuropatię, określić które włókna są uszkodzone (ruchowe, czuciowe lub oba rodzaje), określić jaka część nerwu uszkodzona jest w największym stopniu (osłonka mielinowa nerwu czy same włókna nerwowe – ma to duże znaczenie dla określenia przyczyny polineuropatii i jej leczenia). Badanie też pozwala określić nasilenie uszkodzenia, dynamikę procesu chorobowego i rokowanie.

Jakie są przyczyny polineuropatii?

Polineuropatia jest częstym zespołem – występuje z częstością ok. 2,4-8% w populacji ogólnej. Może mieć bardzo różne przyczyny. Do najczęstszych przyczyn polineuropatii należą: cukrzyca, nadużywanie alkoholu, choroby genetyczne, procesy autoimmunologiczne i zapalne, niedożywienie, leki, choroby endokrynologiczne, toksyny, choroby nowotworowe, amyloidoza. W przypadku gdy stwierdzi się polineuropatię, a na podstawie wywiadu nie da się ustalić jej przyczyny, wykonuje się szereg badań laboratoryjnych (krwi, moczu, czasem punkcję lędźwiową i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, czasem badania obrazowe, czasem badania genetyczne) aby tę przyczynę znaleźć. Czasem jednak, mimo przeprowadzenia pełnej diagnostyki, przyczyna polineuropatii pozostaje nieznana.

Jak leczyć polineuropatię?

Leczenie może być przyczynowe lub objawowe. Leczenie przyczynowe dostępne jest w przypadkach polineuropatii o podłożu immunologicznym, do których należą: przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna (angielski skrót CIDP), zespół Guillaina i Barrégo czy wieloogniskowa neuropatia ruchowa (angielski skrót MMN). W CIDP w terapii stosuje się steroidy, dożylne lub podskórne preparaty immunoglobulin, a niekiedy plazmaferezy (zabiegi oczyszczania osocza krwi) i leki immunosupresyjne. W zespole Guillaina i Barrégo stosuje się dożylne immunoglobuliny lub plazmaferezy, a w wieloogniskowej neuropatii ruchowej skuteczne są tylko immunoglobuliny. Leczenie polineuropatii występujących w przebiegu chorób metabolicznych (jak cukrzyca) lub endokrynologicznych polega przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej. W przypadku polineuropatii toksycznych lub polekowych postępowaniem przyczynowym jest przerwanie narażenia na związek toksyczny lub zażywania leku. Leczenie przyczynowe polineuropatii nie zawsze jest jednak możliwe. Ważną rolę odgrywa leczenie objawowe – ukierunkowane na zwalczanie określonych objawów i zapobieganie narastania niesprawności. Polega ono na fizjoterapii (obejmującej masaż klasyczny, masaż wirowy, ćwiczenia na poduszkach sensomotorycznych, ćwiczenia z różnymi fakturami, ćwiczenia wzmacniające i neuromobilizujące) i leczeniu bólu neuropatycznego. Istotne jest także przestrzeganie zaleceń dotyczących stylu życia: noszenie nie uciskającego obuwia, bawełnianych skarpet, pantofli z miękką podkładką, spacery (ale umiarkowanie intensywne). Niekiedy ulgę przynosi odkrywanie stóp podczas leżenia w łóżku czy moczenie stóp w zimnej wodzie.

Opracowała:
dr n. med. Monika Ostrowska – specjalista neurolog