Polineuropatia jest to zespół objawów wynikających z uszkodzenia wielu nerwów obwodowych. Nerw obwodowy składa się z włókien nerwowych, wśród których można wyróżnić włókna ruchowe i czuciowe. W większości polineuropatii zajęte są w różnej proporcji oba te rodzaje włókien. W sytuacji, gdy uszkodzone są włókna czuciowe, mogą wystąpić takie objawy jak: upośledzenie czucia, drętwienie, mrowienie, cierpnięcie kończyn (tzw. parestezje), ból, nadwrażliwość na dotyk, nadwrażliwość na ból, odczuwanie bodźców dotykowych jako bolesnych. Zaburzenia czucia w większości polineuropatii dotyczą stóp i dłoni. W przypadku uszkodzenia włókien ruchowych pojawiają się: osłabienie siły mięśniowej kończyn (niedowład zwykle dotyczy przede wszystkim stóp i podudzi – np. może wystąpić opadanie lub podwijanie się stóp przy chodzeniu, w dalszej kolejności może pojawić się osłabienie rąk), niezgrabność ruchowa, zaburzenia chodu, skurcze mięśni.

W jaki sposób można zdiagnozować polineuropatię?

Czasem już na podstawie wywiadu i badania neurologicznego specjalista neurolog może rozpoznać polineuropatię oraz ustalić najbardziej prawdopodobną jej przyczynę. Często jednak potrzebne jest wykonanie badania elektrofizjologicznego (przewodnictwa nerwowego oraz elektromiografii, w skrócie nazywane badaniem EMG). Badanie to pozwala potwierdzić polineuropatię, określić które włókna są uszkodzone (ruchowe, czuciowe lub oba rodzaje), określić jaka część nerwu uszkodzona jest w największym stopniu (osłonka mielinowa nerwu czy same włókna nerwowe – ma to duże znaczenie dla określenia przyczyny polineuropatii i jej leczenia). Badanie też pozwala określić nasilenie uszkodzenia, dynamikę procesu chorobowego i rokowanie.

Polineuropatia – przyczyny

Polineuropatia jest częstym zespołem – występuje z częstością ok. 2,4-8% w populacji ogólnej. Może mieć bardzo różne przyczyny. Do najczęstszych przyczyn polineuropatii należą: cukrzyca, nadużywanie alkoholu, choroby genetyczne, procesy autoimmunologiczne i zapalne, niedożywienie, leki, choroby endokrynologiczne, toksyny, choroby nowotworowe, amyloidoza. W przypadku gdy stwierdzi się polineuropatię, a na podstawie wywiadu nie da się ustalić jej przyczyny, wykonuje się szereg badań laboratoryjnych (krwi, moczu, czasem punkcję lędźwiową i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, czasem badania obrazowe, czasem badania genetyczne) aby tę przyczynę znaleźć. Czasem jednak, mimo przeprowadzenia pełnej diagnostyki, przyczyna polineuropatii pozostaje nieznana.

Polineuropatię – leczenie

Leczenie może być przyczynowe lub objawowe. Leczenie przyczynowe dostępne jest w przypadkach polineuropatii o podłożu immunologicznym, do których należą: przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna (angielski skrót CIDP), zespół Guillaina i Barrégo czy wieloogniskowa neuropatia ruchowa (angielski skrót MMN). W CIDP w terapii stosuje się steroidy, dożylne lub podskórne preparaty immunoglobulin, a niekiedy plazmaferezy (zabiegi oczyszczania osocza krwi) i leki immunosupresyjne. Trwają także badania nad nowymi lekami w CIDP. W zespole Guillaina i Barrégo stosuje się dożylne immunoglobuliny lub plazmaferezy, a w wieloogniskowej neuropatii ruchowej skuteczne są tylko immunoglobuliny. Leczenie polineuropatii występujących w przebiegu chorób metabolicznych (jak cukrzyca) lub endokrynologicznych polega przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej. W przypadku polineuropatii toksycznych lub polekowych postępowaniem przyczynowym jest przerwanie narażenia na związek toksyczny lub zażywania leku. Leczenie przyczynowe polineuropatii nie zawsze jest jednak możliwe. Ważną rolę odgrywa leczenie objawowe – ukierunkowane na zwalczanie określonych objawów i zapobieganie narastania niesprawności. Polega ono na fizjoterapii (obejmującej masaż klasyczny, masaż wirowy, ćwiczenia na poduszkach sensomotorycznych, ćwiczenia z różnymi fakturami, ćwiczenia wzmacniające i neuromobilizujące) i leczeniu bólu neuropatycznego. Istotne jest także przestrzeganie zaleceń dotyczących stylu życia: noszenie nie uciskającego obuwia, bawełnianych skarpet, pantofli z miękką podkładką, spacery (ale umiarkowanie intensywne). Niekiedy ulgę przynosi odkrywanie stóp podczas leżenia w łóżku czy moczenie stóp w zimnej wodzie.

Opracowała:
dr n. med. Monika Ostrowska – specjalista neurolog